Na wstępie uprzedzam, że nie chodzi w tej rekomendacji o kryminał. Ten gatunek nie potrzebuje zachęty, bo cieszy się poczytnością. Proponowana książka przynależy do odrębnego gatunku z pogranicza: reportażu, historii, popularyzacji prawa. Zainteresować może miłośników non fiction, historii, kryminologii i wiktymologii. Dotyczy opisów i przypomnień causes celebres et interessantes, czyli słynnych spraw, wg nazewnictwa F. G. Pitavala, adwokata, który jako pierwszy wydał zbiór relacji z niecodziennych procesów, opisując przy tym okoliczności im towarzyszące. Od nazwiska Pitaval relacje z causes celebres nazywane są pitawalami. W Polsce, szczególnie po wojnie, do lat 70. pitawale były popularne, chętnie czytane, a swój czas i zainteresowania poświęcali im wówczas znani dziennikarze, publikując je w tygodnikach” „Kulisy” czy „Przekrój”.
Sprawa, której dotyczy książka C. Łazarewicza, była najprawdopodobniej, jak mniema na II str. okładki prof. Ewa Łętowska, pierwszą, o której dużo mówiono wówczas w prasie i radiu, a proces śledziła cała Polska. Dotyczyła po raz pierwszy w Polsce procesu seryjnego zabójcy, ( który w dzisiejszym prawnym rozumieniu nim nie był, bo zabijał dla pieniędzy, w odróżnieniu od zbrodni: Skorpiona czy Kota). Autor zebrał bogaty materiał źródłowy, odtworzył świat, w którym żył „bohater” i dokonywał kolejnych zbrodni. Zainteresowanie procesem potęgowało ukazywanie nielegalnych interesów, powiązań władzy z gospodarczym podziemiem, przestępców z milicją i sędziami. Udało się oddać atmosferę czasów stalinowskich w PRL, szczególnie Krakowa, Zakopanego i okolic. Ulice i domy, do których prowadzi czytelnika proces, istnieją do dziś. Autor próbował dotrzeć do osób pamiętających sprawę i oskarżonego. W paru wypadkach udało się. Wówczas o procesie pisały takie tuzy dziennikarstwa jak, m.in., Lucjan Wolanowski, przytoczone w książce zostały zapiski Marka Hłaski i późniejszych wielkich gatunku: K. Kąkolewskiego czy D. Fikusa, co podnosi walory publikacji. Książka prowadzi do rozważań nad ludzką naturą, motywami pchającymi do zbrodni osoby, które na co dzień przez otoczenie uważane są za miłe, grzeczne, uczynne i eleganckie. Warto sięgnąć po najnowszą książkę Cezarego Łazarewicza.1)
1) W Wypożyczalni dla Dorosłych dostępna jest książka C. Łazarewicza pt. Sześć pięter luksusu. Przerwana historia domu Braci Jabłkowskich.
Ewelina Roszman
/ DKK dla Dorosłych/