Książka, której oryginalny tytuł brzmi: Zagłada jako historia i przestroga, (wydawca zmienił brzmienie tytułu w polskim wydaniu), próbuje skłonić czytelnika, by spojrzał na dzisiejszy świat przez pryzmat historii, głównie tej najtragiczniejszej. Od pokazania jak, w jakich warunkach i na jakim podglebiu dokonała się Zagłada, autor przechodzi do jej doświadczenia, wskazania na to, co ona mówi dziś.

Amerykański historyk przekonuje, że dzisiejszy świat zaludniają tacy sami zwyczajni ludzie jak Niemcy wprzęgnięci w machinę Zagłady. Twierdzi, że pokusa szukania przestrzeni życiowej może obecnie być spowodowana wieloma zjawiskami, które dotykają ludzkość  XXI wieku: głód, bezrobocie, kataklizmy spowodowane przez naturę, poszukiwanie surowców. Snyder uważa, za co wielu historyków go krytykuje, że nie sposób zrozumieć Zagłady bez „destrukcji państw” jako jej koniecznego warunku, czym  lekceważy ideologię nazistowską jako jej inspirację. Tam, gdzie znikały państwa, system praw, znikały prawa obywateli i zasady ludzkiego współżycia. Tym samym, twierdzą jego krytycy, relatywizuje Zagładę, zacierając jej unikalny charakter wyniszczenia jednej wybranej nacji, co rozmywa ją w innych zbrodniach, a Zagładę przyjęło się traktować jako doświadczenie ludzkości jedyne w swoim rodzaju, unikalne i niepowtarzalne. Przytaczając na potrzeby tej rekomendacji przykłady, że na Łotwie przed wojną antysemityzmu nie było, a wszyscy łotewscy Żydzi zostali wymordowani z udziałem Łotyszy, we Francji antysemityzm był silny, a większość francuskich Żydów przeżyła, w Estonii, Polsce Zagłada się dokonała, a duńscy Żydzi przeżyli, bo funkcjonowało państwo, autor pokazuje, że ideologia potrzebuje nie tylko fanatycznych wyznawców i gorliwych zabójców, ale też miejsca i warunków, w których może stać się faktem.

Książka napisana jest przystępnie, podając ciekawy, dotąd nieznany przeciętnemu czytelnikowi materiał w sposób klarowny i prosty. Daje wiedzę o realnych warunkach urzeczywistnienia nazistowskiej utopii, o skali, miejscach, udziale ludności miejscowej poszczególnych krajów w Zagładzie. Zmusza do spojrzenia na Holocaust jak na ostrzeżenie i zastanowienie się, jacy my, ludzie XXI wieku jesteśmy, mając tę wiedzę. Czy ludobójstwo jest nadal możliwe? Bardzo ciekawe podejście prezentuje Timothy Snyder, z którym w niektórych kwestiach można zgodzić się lub nie, ale warto tę bardzo ciekawą nie tylko dla historyków książkę przeczytać.

Ewelina Roszman  / moderat. DKK dla Dorosłych/