Aleksander Majkowski (kasz. Aleksander Majkòwsczi, ur. 17 lipca 1876 r. w Kościerzynie, zm. 10 lutego 1938 r. w Gdyni) - kaszubski pisarz, dziennikarz, poeta i dramaturg, przywódca Towarzystwa Młodokaszubów, prezes Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów, działacz społeczny, kulturalny i polityczny, doktor medycyny.

 Aleksander Jan Alojzy Majkowski urodził się 17 lipca 1876 r. w Kościerzynie i był synem gospodarza. Miał czworo młodszego rodzeństwa. W Kościerzynie ukończył szkołę ludową, a w l. 1885-1890 uczęszczał do niemieckiego progimnazjum. Otrzymywał stypendium Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełmnie. W 1891 r. przeniósł się na dalszą naukę do gimnazjum w Chojnicach, gdzie mieszkał w konwikcie. Tu zetknął się z polską literaturą i historią. W 1895 r. uzyskał tam świadectwo dojrzałości. Miał studiować teologię i zostać księdzem, ale zapisał się na uniwersytecie w Berlinie i w 1897 r. zaczął studiować medycynę. Wciągnął się też w pracę społeczną i wygłaszał wykłady dla Polaków. W 1898 r. uczestniczył w uroczystości odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie i uświadomił się narodowo. W 1899 r. opublikował wiersz "Pielgrzymka Wejherowska" i satyrę "Jak w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka".

 W 1900 r. przeniósł się na studia do Greifswaldu (Gryfii). Tam zapoznał się z przeszłością tych terenów, działał w kole „Zet” i towarzystwie studenckim „Adelphia”, próbował też zakładać organizację polityczną. W 1901 r. został za to relegowany z uniwersytetu. Kontynuował studia w Monachium, gdzie rozwijał się też kulturalnie, działał w Towarzystwie Studentów Polaków i założył Towarzystwo „Vistula”. W 1903 r. uzyskał absolutorium i udał się do Zurychu w Szwajcarii, gdzie napisał pracę doktorską z medycyny. W 1904 r. otrzymał tytuł doktora i pod koniec roku wrócił na Kaszuby. Odbył roczną praktykę lekarską w szpitalu w Gdańsku. Z wielką energią zaczął też pracę kulturalno-społeczną. W 1905 r. został redaktorem naczelnym „Gazety Gdańskiej” i jej dodatku „Drużba. Pismo dlö polscich Kaszubów”, a w Poznaniu wydał zbiór poezji kaszubskich "Spiewe i frantówci". Przygotował wznowienia poematów H. Derdowskiego "Jasiek z Knieji" i "Kaszubi pod Widnem". W 1906 r. przeniósł się do Kościerzyny, otworzył prywatną praktykę lekarską i działał na polu kulturalno-społecznym, m.in. w spółce „Dom Kaszubski” i Towarzystwie Czytelni Polskiej, które zakładał, a także Towarzystwie Wyborczym, Towarzystwie Śpiewaczym „Halka” i Związku Młodych Kupców. Współpracował z I. Gulgowskim i F. Lorentzem oraz niemieckim Kaszubskim Towarzystwem Ludoznawczym i studiował folklor regionalny. Nadal publikował też w „Gazecie Gdańskiej”.

 W l. 1908-1912 wydawał w Kościerzynie i Gdańsku (od 1911 r.) miesięcznik „Gryf. Pismo dla spraw kaszubskich”. Tworzył też program kulturalno-polityczny i skupiał wokół siebie inteligencję kaszubską. Uczestniczył w wielu działaniach kulturalnych dla popularyzacji regionu Kaszub. Zorganizował wystawę kaszubsko-pomorską i wydał przewodnik po niej. Wiele też pisał i sporo podróżował. Często kontaktował się ze środowiskiem studenckim, organizował wycieczki po Kaszubach. Na początku 1912 r. zamieszkał w Sopocie, gdzie pracował w zawodzie lekarza. Po kilku latach starań w czerwcu 1912 r. w Gdańsku A. Majkowski założył Towarzystwo Młodokaszubów dla pracy „nad podniesieniem kulturalnym, ekonomicznym i politycznym Kaszub”. W 1913 r. założył Muzeum Kaszubsko-Pomorskie w Sopocie i towarzystwo dla jego prowadzenia oraz napisał przewodnik po Kaszubach pt. "Zdroje Raduni. Przewodnik po Szwajcaryi Kaszubskiej". Spotkał się z opozycją części działaczy społecznych oraz kleru. Wygrał proces o zniesławienie przez redakcję pisma „Pielgrzym”.

 W sierpniu 1914 r. został wcielony do armii pruskiej jako lekarz. Pełnił służbę na terenie Polski, Rumunii i Francji. Prowadził w tych latach pamiętnik, pisał szkice z dziejów Kaszub oraz powieści "Pomorzanie" i "Żëcé i przigodë Remusa". Pierwsza, pełna autobiograficznych odniesień, młodopolska w charakterze, pozytywistyczna w wymowie i miejscami pesymistyczna w podtekście, pozostała niedokończona, druga - stała się najgłębszym utworem literatury kaszubskiej. W lipcu 1918 r. Majkowski wrócił do Sopotu i włączył się w działalność polityczno-wojskową, m.in. jako członek Rady Ludowej. W 1919 r. założył w Gdańsku Koło Demokratyczne na Prusy Królewskie i Warmię, został naczelnym redaktorem „Dziennika Gdańskiego” i działał w uniwersytecie ludowym. Otrzymał polski stopień wojskowy kapitana, później awansował na pułkownika. W 1920 r. działał w komisji dla wytyczenia granicy polsko-niemieckiej i Radzie Pomorskiej - Towarzystwie Ochrony Polskości na Pomorzu (jako prezes). Przez ok. 2 lata mieszkał w Grudziądzu, choć wiele podróżował po kraju. W Grudziądzu poznał swoją przyszłą żonę, Aleksandrę Starzyńską. Zorganizował tam też Wystawę Sztuk Pięknych Artystów Pomorskich, którą otworzył Józef Piłsudski 7 czerwca 1921 r. Majkowski kontynuował działalność polityczną i kulturalną na rzecz Kaszub. Organizował teatr w Toruniu, został prezesem Stowarzyszenia Artystów Pomorskich w Grudziądzu i redaktorem naczelnym pisma „Pomorzanin”, którą to funkcję pełnił w latach 1921-1923. Przez 2 lata wydawał znów „Gryfa”, kontynuował prace literackie, współpracował z różnymi czasopismami i z radiem w Toruniu. W „Gryfie” opublikował pierwsze fragmenty swej książki "Żëcé i przigodë Remusa".

6 października 1921 r. w Warszawie Aleksander Majkowski ożenił się z Aleksandrą Komorowską (primo voto Starzyńską) i osiadł w Kartuzach, w willi „Erem”. Miał czworo dzieci: Damrokę, Mestwina, Barbarę i Witosławę, ale żadne z nich nie założyło rodziny. W wolnych chwilach zbierał znaczki i pocztówki, czytał kryminały albo chodził na grzyby. Niekiedy organizował też seanse spirytystyczne.

 W Kartuzach pracował jako lekarz na kilku etatach, głównie na kolei, działał społecznie i pisał. Leczył biednych, często za darmo, więc sam żył w pewnym niedostatku, nie był też przykładem tzw. zdrowego stylu życia - wszystko to odbiło się na jego zdrowiu. Wyjeżdżając do pacjentów na wieś, zbierał przykłady sztuki ludowej i fotografował życie Kaszubów. Pomagał mu sekretarz Feliks Marszałkowski. Z rąk prezydenta St. Wojciechowskiego otrzymał w 1923 r. Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta. Rok później wydał przeredagowany "Przewodnik po Szwajcarii Kaszubskiej", a w 1925 r. jeden numer „Gryfa”. Jego działalność była też ponownie obiektem krytyki z różnych źródeł. Zarzucano mu separatyzm i bolszewizm, posądzano o niemoralność, przestępstwa i zły wpływ na społeczeństwo.

 Z powodu recesji, niepowodzeń i problemów zdrowotnych A. Majkowski odsunął się od życia publicznego i skupił na pracy literackiej. Patronował poczynaniom młodych działaczy kaszubskich, Aleksandra Labudy i Jana Trepczyka, którzy w 1929 r. założyli w Kartuzach Zrzeszenie Regionalne Kaszubów z Majkowskim jako prezesem na czele. Później ofiarnie i owocnie współpracował z ich pismem „Zrzesz Kaszëbskô”. Wstąpił do Związku Obrony Kresów Zachodnich (późniejszego Polskiego Związku Zachodniego), współpracował z Instytutem Bałtyckim. W 1930 r. otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

 Na łamy prasy wrócił w 1934 r., a w październiku 1935 r. opublikował pierwszą część powieści "Żëcé i przigodë Remusa". 5 listopada 1935 r. otrzymał nagrodę Polskiej Akademii Literatury - Srebrny Wawrzyn Akademicki "za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej". (Dyplom dla "Aleksandra Maykowskiego" podpisali Leopold Staff, Wacław Sieroszewski i Juliusz Kaden-Bandrowski.) Równocześnie Majkowski w swej willi zorganizował wystawę zbiorów folklorystycznych. Starał się też podleczyć swe zdrowie i kilkakrotnie wyjeżdżał „do wód”.

 W latach 1936-1937 Majkowski pisał m.in. "Gramatykę kaszubską" i "Historię Kaszubów". Wydał ponownie "Przewodnik po Kaszubskiej Szwajcarji". Przerobił swoją satyrę "Jak w Kòscérznié kòscelnégò òbrelë..." na scenę jako "Strachë i zrãkowinë". Wiele publikował w prasie.

 Zmarł 10 lutego 1938 r. w szpitalu w Gdyni, a 14 lutego został uroczyście, choć wbrew swojemu ostatniemu życzeniu, pochowany w Kartuzach. Towarzyszyli mu kolejarze oraz młodzi działacze kaszubscy, którzy przysięgli kontynuować jego prace.

Kilka miesięcy po śmierci autora wydano jego "Historię Kaszubów", a na początku 1939 r. całość powieści "Żëcé i przigodë Remusa". Wznowiono ją kilkakrotnie po wojnie, a w 1964 r. Lech Bądkowski przetłumaczył książkę na język polski. Ukazały się też jej tłumaczenia na niemiecki, francuski i, ostatnio, angielski. Wydano ponownie "Historię Kaszubów" (w opracowaniu prof. Gerarda Labudy), ukazała się też większość utworów literackich i fragmentów autorstwa Majkowskiego, jego wspomnienia, listy oraz "Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914".

Aleksander Majkowski został zapamiętany jako czołowa postać w ruchu kaszubskim, któremu dał podstawy historyczne i intelektualne. Stworzył sumę kulturalnej ideologii kaszubskiej w postaci Remusa. Pracował nad pisownią kaszubską, ochroną zabytków i folkloru regionalnego, tworzył społeczne i gospodarcze instytucje kaszubsko-pomorskie, reprezentował też Kaszubów na forum krajowym i słowiańskim. Jego wielostronna działalność objęła całość życia społecznego Kaszub i Kaszubów i jest nadal żywa, a postać Majkowskiego upamiętniana szeroko i przy różnych okazjach. Wiele ulic na Kaszubach nosi imię Majkowskiego, najczęściej są to jednak ulice niewielkie lub peryferyjne. Jest tak np. w Chojnicach, Gdyni, Lęborku, Luzinie, Kościerzynie, Pucku, Rumi i Wejherowie. Wyjątkami są Sopot, gdzie ul. Majkowskiego jest niedaleko deptaku, i Kartuzy, gdzie jest odległa, ale dość długa i wylotowa na Prokowo i Sianowo. (W mieście jest też szpital jego imienia, obecnie w likwidacji.) Dodatkowo w Wejherowie znajduje się park i biblioteka im. Majkowskiego, a na centralnym deptaku miasta, niedaleko dawnej siedziby biblioteki, wmurowano płaskorzeźbę z piaskowca pamięci Aleksandra Majkowskiego. Rok 2008 był na Kaszubach obchodzony jako Rok Aleksandra Majkowskiego.

 

Twórczość:

•          Pielgrzymka wejherowska, Gdynia 1992

•          Jak w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka. W osem spiewach, Gdańsk 1899

•          Spiewe i frantówczi, Poznań 1905

•          Zdroje Raduni. Przewodnik po Szwajcaryi Kaszubskiej z mapą i 22 ilustracyami, Warszawa 1913

•          Przewodnik po Szwajcarji Kaszubskiej, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, Warszawa 1924

•          Przewodnik po Kaszubskiej Szwajcarji, Warszawa 1936

•          Żëcé i przigodë Remusa. Zvjercadło kaszubskji, Toruń 1938

•          Historia Kaszubów, Stanica, Gdynia 1938

•          Wiersze i frantówci, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1957

•          Strachë i zrękovjinë: frantówka w trzech aktach, Gdańsk 1976

•          Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914, Wejherowo-Pelplin 2000